Raar, exotische gifstof (tetrodotoxine) in Nederlandse schelpdieren

Voor de tweede keer in twee weken tijd toonde het RIKILT de exotische gifstof tetrodotoxine aan in Nederlandse schelpdieren in de Oosterschelde.

Van schelpdieren is al langer bekend dat je er ziek van kunt worden. Vooral als je ze voor het consumeren niet verhit. Dan gaat het meestal om de aanwezigheid van het norovirus. Maar dat is nu niet het geval.

Nu gaat het om een gifstof die normaal gesproken alleen voorkomt bij enkele dieren ver weg van hier.

Wat is tetrodotoxine

Tetrodotoxine is een gifstof die in enkele exotische dieren als kogelvis, pijlgifkikkers, watersalamanders en een bepaald soort octopussen van nature voorkomt. Bedoeld eigenlijk als bescherming tegen de natuurlijke vijanden van deze beesten.

Werking van het gif

Het gif, ook wel TTX genoemd, werkt in op de hersenen (neurotoxine) en kan al in relatief lage hoeveelheden (ernstige) verlammingsverschijnselen veroorzaken.

De symptomen bestaan uit een tintelend gevoel in de mond een half uur tot enkele uren na het eten. Een hoge dosering kan leiden tot bewusteloosheid en kent soms een dodelijke afloop.

Bakken en koken inactiveren tetrodotoxine niet

Voor zover bekend zijn er (nog) geen mensen ziek geworden van het toxine in Nederland. Uit voorzorg adviseert de NVWA particuliere vissers en recreanten voorlopig geen mosselen of oesters te rapen in dit gebied.

In de besmette schelpdieren werd meer dan de veilig geachte grens van 20 µg/kg aangetoond. Bereidingstechnieken als bakken of koken inactiveren het toxine niet.

Tetrodotoxine in Japanse specialiteit Fugu

Tetrodotoxine wordt meestal in verband gebracht met het eten van Fugu. Een Japanse specialiteit bereid met kogelvis. Bij de kogelvissen bevindt het toxine zich in lever, huid en in de geslachtsklieren. Alleen speciaal opgeleide koks mogen dit gerecht bereiden.

Ondanks deze maatregel raken in Japan nog steeds mensen vergiftigd met dit toxine. Meestal als gevolg van de bereiding van kogelvis door mensen thuis.

Hoe komt dit toxine in de Nederlandse schelpdieren?

Ja, dat is nog onduidelijk. Hier verwacht je dat eigenlijk niet. De schelpdieren zelf produceren het niet in ieder geval. Ze raken besmet door water, en alles wat daar in zit, te filtreren.

Giftige exotische snoerworm in Nederland opgedoken

Wel is in 2012 en in 2013 een voor Nederland nieuwe snoerworm-soort aangetroffen in Zeeland, bij Zierikzee en St. Annaland. Het gaat om de snoerworm Cephalothrix simula.

Het lichaam van deze worm bevat ook tetrodotoxine. Mogelijk is hier een link. Maar vooralsnog is de oorzaak van de schelpdierenbesmetting nog niet achterhaald.

Een andere mogelijkheid is dat gifstof een bacteriële herkomst heeft. Sommige bacterie-soorten (ook de in de zee voorkomende soorten) produceren deze gifstof ook. Wellicht dat via water dan andere dieren zoals de kogelvis, en de snoerworm en de schelpdieren besmet raken en het gif zich daarin ophoopt.

Reden voor onderzoek naar tetrodotoxine in schelpdieren

In 2015 bleek dat de gifstof in het Verenigd Koninkrijk en Griekenland was aangetroffen in schelpdieren. Daarom onderzocht het RIKILT mosselen in Nederland op aanwezigheid van de gifstof bij schelpdieren.

Schelpdieren als mosselen en oesters uit de besmette gebieden mogen niet in de handel worden gebracht.

Geraadpleegde bronnen
Chung-Him Yu, V., Hoi-Fu Yu, P., Kin-Chung, Ho, and Fred Wang-Fat Lee, F., Isolation and Identification of a New Tetrodotoxin-Producing Bacterial Species, Raoultella terrigena, from Hong Kong Marine Puffer Fish Takifugu niphobles.  Mar. Drugs, 9, 11 (2011) 2384–2396.
Faasse, M.A., Turbevillea, J.M., The first record of the north-west Pacific nemertean Cephalothrix simula in northern Europe, Marine Biodiversity Records, Vol. 8 (2015) p6.
Heinen, F., Nieuwe en giftige snoerworm aangetroffen in Nederlandse wateren, 21 juli 2015.
NVWA, Voorzorgsmaatregelen mosselen en oesters Oosterschelde, 25 juni 2016.
Sikkema, A., Rikilt vindt opnieuw giftige stof in mosselen, Resource, 29 juni 2016.
University of Virginia, Bio safety, Biotoxins, geraadpleegd op 7 juli 2016.

2 gedachten over “Raar, exotische gifstof (tetrodotoxine) in Nederlandse schelpdieren”

  1. Hein Stienstra

    L.S.,
    Wat nog meer dan Tetrodotoxine?
    “Oosterschelde en verontreinigingen” doen mij denken aan het opruimen van munitie dat na de oorlog nog overal verspreid lag. Zeer onbetrouwbare munitie liet men ter plekke of in de springkuil op de Leusderheide springen. ‘Nog redelijk betrouwbare munitie’ werd voorzichtig ‘naar Zeeland gebracht en per schip in de zeetroggen voor de kust gedumpt. “Daar zie je nooit meer iets van terug” stelde men toen ter geruststelling. Over het gedrag van die munitie lijkt weinig bekend en je vraagt je dan ook af of niet vroeg of laat bij zeewateranalyses plotseling merkwaardige verontreinigingen worden ontdekt.
    Met vriendelijke groet, Hein Stienstra

Laat een reactie achter

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Scroll naar boven