Echte boter: gezond of ongezond?

Echte boter: gezond of ongezond?

Echte boter: gezond of ongezond?Vroeger was het simpel. Je had boter, margarine en halvarine om te smeren op je bammetjes.

Maar sinds enkele jaren zijn er tig verschillende soorten broodsmeersels bijgekomen.

Maar wat is nu wat?
En is boter nu gezond of ongezond?

Even bij het begin beginnen:
Wat is wat?

 

‘Echte boter’ is gemaakt van melk

Alleen ‘echte boter’ of roomboter mag je ook echt boter noemen. Dat is per wet geregeld in de Europese verordening (EG) 1234/2007. Belangrijk kenmerk van boter is dat het gemaakt is van melk. Het mag daarom alleen melkvet bevatten en geen andere plantaardige of dierlijke vetten.

Vetgehalte ‘echte boter’

Het gehalte aan melkvet moet minstens 80% bedragen maar niet meer dan 90%. ‘Echte boters’ met de helft minder melkvet? Dat mag, maar dan verandert de naam in Halfvolle boter. Nog steeds mogen dan geen andere vetsoorten aanwezig zijn.

‘Echte boter’ kun je op je brood smeren maar ook mee bakken. Halfvolle boter is daar niet geschikt voor omdat het voor meer dan de helft uit water bestaat.

Hoe zit dat met broodsmeersels als margarine en halvarine?

Alle andere vetten voor op brood zijn gemaakt met andere soorten vet. Meestal met plantaardige oliën of vetten, bijvoorbeeld zonnebloemolie en sojaolie. Soms in combinatie met andere dierlijke vetten. De hoeveelheid vet bepaalt de naam van het product, of het halvarine of margarine heet bijvoorbeeld.

Vetgehaltes broodsmeersels

Een broodsmeersel mag alleen margarine heten als het vetgehalte minimaal 80% en maximaal 90% bedraagt. Bevat het smeersel 39-41% vet? Dan moet het halvolle margarine, halvarine of minarine heten. De naam ‘margarine met verminderd vetgehalte’ is voorbehouden aan vetsmeersels met 60-62% vet. Broodsmeersels met andere vetpercentages? Dan moet er op de verpakking staan ‘product met x% vet’.

De meeste soorten broodsmeersels bevatten teveel water en zijn daarom niet geschikt om mee te bakken. Ze zijn alleen bedoeld om op je brood te smeren.

Wat is gezonder? Echte boter versus broodsmeersels

Om dat goed te kunnen vergelijken heb ik van drie echte boters en tien broodsmeersels de etiketten bestudeerd*. Daarnaast gebruikte ik de NEVO-tabel (2011). Dat is een boekwerk waar alle voedingsstoffen in staan van in Nederland veel gegeten voedingsmiddelen. Deze tabel wordt uitgegeven door het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM) maar is ook (gratis) online te raadplegen.

Vetten in ‘echte boter’

Het melkvet in ‘echte boter’ bestaat uit onverzadigde vetten (27-32%) en verzadigde vetten (62-70%). De verzadigde vetten zijn niet goed voor je gezondheid. Ze vergroten de kans op het ontstaan van hart- en vaatziekten door het LDL-cholesterolgehalte in je bloed te verhogen. LDL staat voor Lage Dichtheid Lipoproteïne. LDL-cholesterol is een cholesterolsoort die zich gemakkelijk nestelt aan de binnenkant van de bloedvaten.

Vetten in broodsmeersels

De vetten in broodsmeersels bevatten veel minder verzadigde vetten (23-39%) en meer onverzadigde vetten (62-75%) die wel goed voor je zijn. Ze zorgen voor een toename van het HDL-cholesterol (Hoge Dichtheid Lipoproteïne). Deze cholesterolsoort zorgt ervoor dat een teveel aan LDL-cholesterol in je bloed wordt afgevoerd naar je lever waardoor dat juist niet in de bloedvaten kan ophopen.

Het gevaar van transvet

Blijft er nog één factor over: de ongezonde transvetten**. Deze vetten gedragen zich in je lichaam min of meer als verzadigde vetten. Ze verhogen niet alleen het LDL-cholesterolgehalte maar verlagen ook het HDL-cholesterolgehalte in je bloed.

Als je sommige verhalen op internet mag geloven zitten deze ongezonde vetten vooral in broodsmeersels. Maar niets is minder waar. Alle broodsmeersels bevatten minder dan 1% transvet in tegenstelling tot 3,5% transvet in ‘echte boters’.

Dus wat is nu gezonder op je boterham?

Alhoewel ik ‘echte boter’ zeker lekkerder vind, zijn de broodsmeersels toch echt gezonder. Ze bevatten meer (gezonde) onverzadigde vetten en minder (ongezonde) verzadigde vetten en transvetten.

Klik hier voor een Engelstalig filmpje over boter versus margarine op You tube. Kort maar helder en duidelijk.

* Op verzoek stuur ik je deze gegevens toe.
** Er is enige discussie over de gezondheid van transvetten. Zo zouden de transvetten in melkvet gezond zijn en alleen de industrieel bereide transvetten (zoals in broodsmeersels) ongezond. Maar uit onderzoek van voedingswetenschapper Prof. Martijn Katan blijkt dat dat niet zo is. Simpelweg alle transvetten hebben een negatief effect op je gezondheid. Ze verhogen de kans op hart- en vaatziekten.
Foto: www.stepaday.nl.

27 gedachten over “Echte boter: gezond of ongezond?”

    1. Roelina Dijk

      Tja. Ook heerlijk op een verse witte boterham (zelf gesneden) met op de echte boter pindakaas en daar dan weer pure hagelslag op. Ook erg fout maar zo’n twee keer per jaar heerlijk.

    2. Kitty Kilian

      Wat, roomboter PLUS pindakaas?
      Zo bont heb ik het zelfs nog nooit gemaakt!

      In mijn familie gaat nog altijd een anekdote rond over mijn overgrootmoeder die margarine altijd kunstboter noemde. Wellicht heette het rond 1900 wel vaker zo.

  1. Ai, jammer! Ik dacht juist dat echte boter gezonder was. Hmm, weer omschakelen dan maar.

    Bedankt voor je informatieve blog.

    groeten,

    Janneke

  2. He, dat had ik niet verwacht! Ik dacht eigenlijk: hoe puurder hoe beter. Vond ik een geruststellend idee. Al bracht ik het zelden in de praktijk want hier thuis smeren wij ook “smeersel”. Maar voortaan doe ik dat met een goed gevoel.
    Dank!!

    1. Roelina Dijk

      Ja, jammer eigenlijk wel. Maar over dat ‘hoe puurder, hoe beter’ ga ik ook nog eens schrijven. Dat is iets wat ik vaak lees maar ook vaak niet klopt. Kost even wat tijd om het uit te zoeken maar volgt zeker nog.

    1. G. Dijk Smit

      Geweldig de uitleg, en zeer duidelijk er is geen twijfel nodig , Geen echte boter, maar een goede vervanger, wij zullen je raad opvolgen, ik bewonder je om wat je weet, enorm, en dank dat je deze rubriek ook aan mij stuurt, liefs Oma Dijk

    2. Roelina Dijk

      Graag gedaan. Binnenkort volgt nog wat meer uitleg over de speciale ‘dieetsmeersels’. Dat is weer een stuk apart.

  3. Ook hier staat altijd halvarine op tafel, maar toch: een witte boterham met echte boter en extra pure hagelslag: dat is gewoon een gebakje. En af en toe zondigen mag natuurlijk best.

    1. Roelina Dijk

      Bij mij met pindakaas er nog tussen :-). Zie bij kitty. En ja, af en toe zondigen mag best. Alles met mate en variëren toch?!

  4. Toch wil ik nog even reageren hierop.
    Een tijd geleden hebben we een artikel gelezen (weet niet meer waar) dat de voordelen van echte boter niet opwegen tegen de ‘nadelen’ die je veel leest. Het schijnt dan toch beter te zijn dan al die broodsmeersels die vol zitten met E-nummers en allerlei toevoegingen..Dus ja, waar kies je dan voor!

    1. Roelina Dijk

      Hallo Loes,
      Mijn eerste vraag is dan eigenlijk waar dat artikel vandaan komt. Vanuit welke hoek bedoel ik dan. Sommigen schrijven echt maar wat. Zonder verstand van zaken of zich in de literatuur te verdiepen.

      Het tweede is, broodsmeersels zitten niet ‘vol’ met E-nummers. Op het pakje Blue Band dat ik nu voor me heb liggen zitten welgeteld de volgende 5 E-nummers:
      1. conserveermiddel kaliumsorbaat (om groei van micro-organismen te remmen)
      de voedingszuren 2. citroenzuur en 3. azijnzuur (remmen ook de groei van micro-organismen, verder zit citroenzuur ook in fruit en vind je azijnzuur in azijn)
      4. aroma’s (dit zijn waarschijnlijk dezelfde aroma’a die de bacteriën maken bij de bereiding van roomboter)
      5. de kleurstof beta-caroteen (zit ook in oranje groenten).

      En over E-nummers het volgende. Al deze nummers worden behoorlijk grondig gecontroleerd op veiligheid voordat ze überhaupt mogen worden gebruikt. Verder is er wetgeving van kracht waarin staat welk e-nummer waarin mag worden gebruikt en tot in welke hoeveelheden.
      De ingenomen hoeveelheid van een stof bepaald vaak ook of het schadelijk is. Drink je heel veel water bijvoorbeeld, dan overleef je dat ook niet. Terwijl dat in normale hoeveelheden absoluut niet schadelijk is.

      Voor de rest zitten broodsmeersels ook niet vol met allerlei toevoegingen. Het grootste bestanddeel is immers water (ongeveer 60% in het geval van de Blue Band), direct gevolgd door olie of vet (ongeveer 39%). Je ziet, er is letterlijk nog maar heel weinig ruimte (circa 1%) over voor andere ingrediënten.

      Er zit nog een emulgator in om te zorgen dat vet en water gemengd blijven (zelfde als dat een eidooier in mayonaise dient als emulgator).

      En nog zetmeel om meer stevigheid aan het broodsmeersel te geven. Net zoiets als wanneer je een (warm) sausje maakt met bloem of maizena. Dat zijn ook zetmelen die melk of water binden (dus steviger laten worden) en melk omtoveren in een sausje.

      Het is – denk ik – ook maar wat mensen willen geloven. De term natuurlijk bijvoorbeeld staat niet synoniem voor gezond. Terwijl veel mensen geloven dat dat wel zo is. De ergste vergiften zijn immers ‘puur natuur’. Neem het botuline toxine waar ik eerder over schreef. Maar zo zijn er nog meer voorbeelden.

      1. Hallo Dames
        Ik weet helaas de oorsprong niet meer.
        Wel houden we ons bezig met wat wel en niet goed is voor een ’te’ hoog cholesterol ivm mijn man.
        Ook de hartchirurg raadde bv becel pro actief af als je al pillen hiervoor slikt!
        Dat we roomboter op ons brood eten weet hij, want, zegt mijn man , de nadelen wegen niet op tegen de voordelen!

        Mijn man heeft nog even voor jullie gezocht en kwam hierop;

        http://mens-en-gezondheid.infonu.nl/gezonde-voeding/103290-de-geneeskracht-van-roomboter.html

        Zelf ben ik ook gaan zoeken op bv de E nummers, ooit had ik zo’n boekje hierover; wat zit er in mijn eten, dit haalde ik bij de bieb.

        Het klopt inderdaad, als je alles wilt vermijden, je bijna niks meer kan eten, dit is onbegonnen werk.
        Ik probeer zelf zoveel mogelijk E nrs te vermijden waar het kan.
        B.v (spelt) brood, dit bak ik zelf, geen kant en klare broodmixen, of van de bakkers, al die broodverbeteraars zijn helemaal niet nodig.
        Sausjes zijn in een oogwenk zelf te maken enz.
        Bakken in kokosolie of rijstolie (soms ook bakboter, voor het smaakje) en roomboter op ons brood, geen 3 cm… gewoon netjes dun erop, ons bin zunig.. 🙂
        EN, de cholesterol blijf netjes op zijn waarde, al 14 jaar, het zij wel ook met zijn pillen 😉

  5. ik heb het idee dat de schrijfster ons even wat wil wijsmaken dat E nummers goed zijn
    nou reken daar maar niet op.
    Wat voor belang heeft schrijfster in de smeerselfabrieken en vooral die van Unilever
    Echt is altijd beter dan namaak, ik eet twee boterhammen met boter en dat is heel erg lekker op speltbrood

    1. Roelina Dijk

      Echte boter op brood vind ik ook heel erg lekker!
      Ik doe dat alleen af en toe en varieer om het gezond het houden.
      Ik beweer niet dat E-nummers gezond zijn. Maar dat ze uitgebreid getest zijn en niet onveilig bevonden in de toegestane hoeveelheden: ‘quatum satis’.
      Verder heb ik absoluut geen enkel belang in wat voor levensmiddelenfabriek dan ook.

  6. hm, verwarrend allemaal zeg.. kent de schrijver de club van ‘weston price’, die juist helemaal vóór verzadigde vetten en roomboter (dik gesmeerd) zijn en mordicus tegen alles wat ‘fabriekmatig gefabriceerd vet’ is. Graag een reactie en toelichting hierop!
    bij voorbaat dank.

    1. Roelina Dijk

      Tot jouw reactie nog nooit van gehoord. Ik heb gegoogled en las dat deze tandarts in 1930 een onderzoek startte naar de factoren die bepalend zijn voor een goede gezondheid van het gebit (voedingisgezondheid.nl). En dat hij uiteindelijk een boek schreef over voedingsgewoonten in relatie tot een goede gezondheid. Hij overleed in 1948. Een van zijn conclusies was: ‘He found when these people were introduced to modernized foods, such as white flour, white sugar, refined vegetable oils and canned goods, signs of degeneration quickly became quite evident.’
      Mijn eerste reactie is, dat is wel van heel lang geleden en ondertussen zijn er -tig waarschijnlijk veel beter onderbouwde studies uitgevoerd (maar ik ken het boek niet natuurlijk). En is er veel meer bekend. Mijn tweede reactie, hoe oud werden die mensen vroeger eigenlijk? Hoe langer je leeft hoe groter de kans op ziekten natuurlijk ….
      Maar volgens mij is het tegenwoordig algemeen (wetenschappelijk) geaccepteerd dat een mediterraan voedingspatroon een gunstiger levensverloop kent. En dat is een voedingspatroon dat bestaat uit groenten, fruit, vis, olijfolie en noten en dergelijke, en juist weinig verzadigde vetten. Zie hier voor meer info: http://edepot.wur.nl/307452.

  7. Fijn om eindelijk eens stukjes te lezen van iemand die wél bezig is met gezond eten, maar zich niet zomaar laat meeslepen in de hele verzadigd vetten (kokosolie bijv)- en anti-E-nummer rage. Ik word daar zó moe van, vooral omdat het puur napraterij is en absoluut niet gebasseerd is op fatsoenlijk wetenschappelijk onderzoek.

    Dus dankjewel. Ga zo door, ik lees enthousiast mee. 🙂

  8. DIt artikel is vrij eenzijdig, en niet geheel correct en ook niet geheel incorrect.
    Grasboter bevat veel omega 3 vetzuren. Een hoog cholesterol betekent niet ongezond, in Frankrijk hebben de meesten mensen een hoog cholesterol maar een laag LDL cholesterol. Ook is verder zo dat de oorspronkelijk studies die dierlijk vetten hebben gelinkt aan hart en vet ziekten, alsmede vetten in het algemeen, zeer kort door de bocht zijn en allang achterhaald. Wel is het zo dat wit vlees wat gezonder is. Maar boven alles zijn twee trends nu wel zichtbaar die oude studies achterhaald hebben:
    1: sinds we steeds onnatuurlijker eten nemen gezondheidsklachten enorm toe
    2: sinds ons dieet voornamelijk uit plantaardige vetten bestaat zijn de gezondheidsklachten enorm toegenomen, alsmede hart en vaat ziekten
    (neemt niet weg dat bijv wat vergine olijfolie wel gezond is, zolang het meerden deel van het dieet er maar niet uit bestaat. in bijna al het bewerkte voedsel waar vetten in zitten zijn het bijna altijd plantaardige vetten)

    Mensen, er is niks mis met natuurlijk eten. Geloof het gewoon niet. Margarine is bedacht omdat het erg goedkoop is om te produceren. Het is niet zwart wit.Maar een duidelijke lijn is wel te trekken, hoe minder we zijn bewegen en hoe bewerker ons voedsel hoe meer de gezondheid achteruit gaan. We gaan de kant van Amerika op. Mocht je toch twijfelen, gebruik dan iets minder boter, maar wel echte. En fiets een stukje. Ook minder bewerkt voedsel draagt bij, denk niet alleen aan minder kant en klaar, maar ook aan volkoren ipv wit. Zoek de gouden midden weg.

  9. In alle reacties ben ik het grote belang van natuurlijke Omega-6 niet tegengekomen. Omega-3 is een toverwoord, zo lijkt het, ook in vele reclame-uitingen. Recent heb ik het onderzoek van tweevoudig Nobelprijswinnaar Otto Warburg onder ogen gekregen. Iets later ook de bevindingen van Dr.Peskin. Hierin wordt duidelijk gemaakt dat natuurlijke Omega-6 voor onze celwand-opbouw enorm belangrijk is. Nu krijgen we veelal al voldoende Omega-6 binnen, maar dit is meestal de houdbaar gemaakte variant. En DAAR ligt het gevaar…. De houdbaar gemaakte Omega-6 leidt ertoe dat de opbouw van de celwand een verminderde zuurstofdoorlaatbaarheid kent. Tengevolge van die verminderde zuurstofdoorlaadbaarheid zullen cellen in overlevingsdrang te weinig zuurstof kennen en zich dan maar productief maken door suikers en koolhydraten te verbruiken. En dat is de enige-collectieve-factor voor het ontstaan van kankerachtige cellen, die tot kanker kunnen leiden bij een verminderde lichamelijke weerstand. De natuurlijke Omega-6, die WEL een goede zuurstofdoorlaatbaarheid van je cellen mogelijk maakt, vind je ondermeer in rauwe vis, koudgeperste lijnzaadolie, in THC-loze Hennepolie en nog vele andere producten.

    Mijn vermoeden is daarom, dat echte boter (vanuit dit perspectief) misschien tòch beter uitpakt dan alle smeerseltjes die veelal een industriële, geraffineerde, houdbaar gemaakte en chemische samenstelling kennen. Hetzelfde vermoeden heb ik met allerhande visoliecapsules, die veelal ook weer houdbaar zijn gemaakt en daardoor wel eens minder nuttig kunnen zijn, dan we met z’n allen denken. Tenslotte zou ik blij zijn met een onderzoek van jullie naar de mogelijke verschillen tussen natuurlijke vitaminen (vnl. C en D3) en de chemische vitaminen. Die chemischevitamines (Kruidvat/Etos/Hema-potjes) met nagenoeg dezelfde chemische samenstelling, zouden wel eens naar verwachting veel minder nuttig effect kunnen hebben dan de natuurlijke vitamines. Ook voedsel heeft in mijn optiek een “ziel”, of althans iets onzichtbaars waardoor het lichaam daar veel beter mee af is….. Dank voor jullie nuttige website en artikelen !

  10. Luigi Stefano

    Misinformatie. Ik adviseer iedereen te stoppen met het eten van deze ‘plantaardige oliën’. Palmolie, zonnebloemolie enz. Ze zijn allen niet voor niets zo goedkoop. Denk maar eens na.. Hoe kan het dat je voor een euro een liter zonnebloemolie krijgt? Hoeveel zonnebloempitten heb je hier wel niet voor nodig? Feit is dat al deze oliën geraffineerd zijn. Dit wil zeggen dat het verkregen wordt middels toepassing van hexaan. Vervolgens wordt het gebleekt en geodoriseerd. gevolg? Een hoogst ongezonde olie maar wel lekker goedkoop om te maken. Margarine spant nog de kroon. Hoe kan het dat je van iets vloeibaars (zonnebloemolie, palmolie) iets maakt wat vast is in koude toestand? denk daar maar over na. Het gaat niet om E-nummers, het gaat om wat met het product is gedaan. Het beste is om olijfolie (extra vierge) , echte boter (geen margarine), of dierlijke vetten te gebruiken. Daarnaast kan je eigenlijk elke plantaardige olie gebruiken als het maar extra vierge is, dus koudgeperst. Denk aan koudgeperste zonnebloemolie, supergezond (maar wel duur).

Laat een reactie achter

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Scroll naar boven