Het Vinkje op de verpakking van producten moet helpen een gezondere keuze te maken.
Dat is goed voor de lijn zou je denken.
Maar vaar er niet blind op, want ook pretproducten als fritessaus en drop kunnen een Vinkje krijgen.
Bovendien kunnen producten zonder Vinkje net zo gezond zijn.
Wat is het Vinkje?
Het Vinkje is de opvolger van het Ik Kies Bewust-logo en de Klavertjes. Er zijn 2 varianten van het Vinkje: een groene (gezondere keuze) en een blauwe (bewuste keuze).
De groene variant is voorbehouden aan producten uit de Schijf van Vijf. Zo kunnen zuivel en vlees een groen logo krijgen als ze voldoen aan de criteria voor die productgroep.
Op snacks, frisdrank en andere producten die niet tot de basisvoeding uit de Schijf van Vijf behoren, kan een blauw Vinkje staan.
Blauw vinkje
Voedingshoogleraar Frans Kok is geen fan van het blauwe Vinkje: ‘Het is onterecht en verwarrend dat allerlei pretproducten zo’n Vinkje kunnen krijgen.’ Het blauwe Vinkje kan bijvoorbeeld voorkomen op producten als fritessaus, drop, limonadesiroop, camembert en cup-a-soup.
Collega-hoogleraar Jaap Seidell vindt het juist goed dat ook op deze producten een logo kan staan: ‘Juist bij dit soort producten zijn er grote verschillen. Vergelijk het met een milieukeurmerk op auto’s. Je zou kunnen zeggen dat dat onzin is; fietsen is altijd beter voor het milieu. Maar met een keurmerk help je de consument wel te kiezen voor de milieuvriendelijkste auto. Veel mensen rijden toch auto, net zoals de meesten ook iets ongezonds eten op zijn tijd.’
Verwarring
Hoe ervaart het publiek de Vinkjes? Iets meer dan een kwart van de 1061 consumenten aan wie de Consumentenbond hun mening vroeg, is het eens met Seidell. Maar meer mensen (39%) zijn het eens met Kok en zien liever dat alleen basisvoedingsmiddelen een Vinkje kunnen krijgen.
Minder dan een op de vijf consumenten kent het verschil tussen het groene en het blauwe Vinkje, zo blijkt uit ons onderzoek.
Meer dan 40% van de gevraagde consumenten denkt dat het groene Vinkje over gezondheid gaat en dat het blauwe verwijst naar duurzaam geproduceerde producten.
De Consumentenbond vindt deze verwarring zorgelijk.
Commercie
Veel consumenten in ons onderzoek denken dat de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit en het Voedingscentrum bepalen welke producten een Vinkje krijgen. Maar die zijn slechts zijdelings betrokken.
De criteria zijn wel opgesteld door voedingswetenschappers en het Voedingscentrum. De Stichting Ik Kies Bewust beheert echter het logo en deze wordt bestuurd door vertegenwoordigers van Unilever, FrieslandCampina, Albert Heijn en andere grote levensmiddelenbedrijven.
Die bedrijven hebben commerciële belangen. De boodschap bijvoorbeeld, dat je voor je gezondheid beter minder kunt eten, blijft buiten beeld.
Vinkje kopen
Fabrikanten kunnen zelf kiezen of ze het logo op hun product zetten als het aan de criteria voldoet. Daarvoor moeten ze betalen. Een grote multinational betaalt jaarlijks bijna een ton en een kleine fabrikant een paar duizend euro. Daarnaast betalen ze €60 tot €70 per product met een Vinkje.
De Stichting Ik Kies Bewust laat weten dat het geld bestemd is voor het draaiende houden van de stichting en voor publiciteitscampagnes. Lang niet alle bedrijven hebben dat geld er voor over.
Producten waar het Vinkje niet op staat, zijn niet automatisch minder gezond.
Een aantal grote merken zoals Danone, Heinz en Liga doet bijvoorbeeld niet mee aan het Vinkje. Dus ook niet als hun producten wél aan de criteria voldoen. Ook bij Aldi, Lidl en in natuurvoedingswinkels kom je het logo nauwelijks tegen.
Conclusie
Door het Vinkje kun je makkelijk op het verkeerde been worden gezet. Als er geen Vinkje op de verpakking staat zegt dat niets over hoe gezond dit product is, omdat veel fabrikanten niet meedoen. Als het Vinkje er wel op staat, weet je dat het product voldoet aan de criteria van het Vinkje.
Het gezondste product kiezen blijft lastig omdat de criteria voor voedingsmiddelen uiteenlopen. Zo valt kaas bijvoorbeeld niet in de categorie ‘broodbeleg’. Het kan daardoor lijken alsof kaas met een Vinkje gezonder is dan ham zonder Vinkje. Terwijl die kaas veel meer verzadigd vet en zout bevat.
Wil je meer advies om van 2013 een slank en vooral gezond jaar te maken? Bestel de gratis Minigids Dieet van de Consumentenbond.
Het ‘ik kies bewust’ logo is een schijn keurmerk. Ten eerste moeten producenten betalen om het logo te mogen voeren, dus alleen de ‘grote merken’ voeren dit logo. Het kan dus zijn dat een kleiner merk een betere keuze is, maar die heeft geen ‘ik kies bewust’ logo. Dit is dus misleidende informatie naar mijn mening en zou als zodanig niet gevoerd mogen worden. Maar er zijn altijd mensen die alles geloven wat producenten en met name reclamemakers verzinnen, dus lees het etiket en leer wat alle ingrediënten betekenen!
Goed stuk. Ons bedrijf doet inmiddels niet meer mee: te duur, te veel verwarring bij de consument en het levert ons ook niks op.